Józef Kropiński - muzyk, kompozytor, dyrygent, nauczyciel i aranżer.

W 1909 roku rodzice Kropińskiego wyjechali z Bydgoszczy do Niemiec w poszukiwaniu pracy. Po zakończeniu I wojny światowej cała rodzina powróciła do ojczyzny i osiedliła się w Bydgoszczy. Józef Kropinski uczęszczał najpierw do szkoły podstawowej i wydziałowej, następnie do Liceum Handlowego, które ukończył w roku 1933, zdając maturę. Od najmłodszych lat zdradzał zamiłowanie do muzyki, dlatego w 1924 roku rodzice posłali go do pierwszej prywatnej szkoły muzycznej Leona Jaworskiego. Po jej ukończeniu pogłębiał swoje wykształcenie muzyczne uczęszczając do Bydgoskiego Konserwatorium Muzycznego (Bromberger Konservatorium der Musik). Studiował w klasie skrzypiec na oddziale II u dyrektora tej szkoły - Wilhelma von Winterfelda. Uczył się także gry na fortepianie oraz teorii muzyki. Ponadto w swojej parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa udzielał się jako organista. Brał czynny udział w popisach i koncertach organizowanych przez Konserwatorium oraz Szkołę Muzyczną Jaworskiego. Jednocześnie bowiem został pedagogiem w tej szkole, ucząc w niej gry na na altówce. Do 1938 roku koncertował w orkiestrze Leona Jaworskiego, złożonej z pedagogów jego szkoły.

W grudniu 1938 roku zrezygnował z pracy w szkole, pod naciskiem swojego ojca, i zatrudnił się w Dyrekcji Polsko-Francuskiego Towarzystwa Kolejowego (PFTK) jako pracownik fizyczny. W tym okresie był też zastepcą kapelmistrza nowo powstałej przy PFTK orkiestry oraz prowadził chór kolejowy "Hasło". Po ukończeniu Liceum Handlowego w 1933 roku, dyrekcja kolei kierowała go na różne kursy dokształcające, które Kropiński ukończył w stopniu adiunkta. W dalszym ciągu był silnie związany z Leonem Jaworskim, który prowadził szereg chórów bydgoskich. Józef kropiński asystował mu w tej pracy. 10 grudnia 1934 roku wstąpił do Towarzystwa Śpiewu "Harmonia" i stał się praktycznie zastępcą Jaworskiego. W czasie choroby Jaworskiego, na początku 1939 roku, przejął jego obowiązki prowadząc chór.

W 1937 roku Józef Kropiński został powołany do służby wojskowej w 62 Pułku Piechoty Wielkopolskiej i skierowany na kurs dla Podchorążych Rezerwy. 15 wrześnie 1938 roku Józef Kropiński opuścił szkołę w stopniu podporucznika rezerwy i po rocznej przerwie zameldował się w Towarzystwie Śpiewu "Harmonia".

W okresie międzywojennym Kropiński komponował swoje pierwsze utwory. Były to przede wszystkim kompozycje chóralne. Podczas jednego z koncertów Bydgoskiego Konserwatorium Muzycznego wykonał swój utwór pt. Kanarek na skrzypce, zawierający wiele "trików skrzypcowych". W 1939 roku w Bydgoszczy został wydany jeden z jego utworów pt. Miłość to jest piękny sen, tango z dopiskiem "szlagier na rok 1937". Niestety żadna z wymienionych kompozycji nie zachowała się.

Po ogłoszeniu mobilizacji w sierpniu 1939 roku powołano pod broń około 800 tysięcy żołnierzy, w tym również Kropińskiego. 24 sierpnia 1939 roku został wcielony do 62 Pułku 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty, wchodzącej w skład armii "Pomorze". Nie ukończył studiów w Konserwatorium Winterfelda, co po wojnie stało sie główną przyczyną nie podjęcia pracy z zawodzie muzyka. 19 września 1939 roku, Kropiński wraz z oddziałem dostał sie do niewoli i został wywieziony do obozu jenieckiego pod Magdeburgiem. Udało mu się jednak uciec i powrócić do Bydgoszczy.

7 maja 1940 roku, z powodu propagowania walki przeciw okupantowi, został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu. 27 listopada 1941 roku został przewieziony transportem zbiorowym z Bydgoszczy do głównego obozu koncentracyjnego w Oświecimiu - Auschwitz I. Początkowo pracował bardzo cieżko fizycznie, ale w kwietniu 1942 roku udało mu się dostać do obozowej orkiestry symfonicznej pod dyr. Franciszka Nierychło. Kropiński w krótkim czasie dał sie poznać jako dobry muzyk i został mianowany pierwszym skrzypkiem orkiestry. Ponieważ czytanie i pisanie nut nie sprawiało mu najmniejszego problemu, powierzono mu dodatkowo funkcję kopisty. Orkiestra miała trudności z pozyskiwaniem materiału nutowego, dlatego większość utworów dla zespołu kopiowana była ręcznie. Józef Kropiński siedział więc codziennie w "muzyksztubie" - sali na parterze bloku 24, w którym odbywały się próby orkiestry i wraz z kilkoma innymi muzykami rozpisywał partytury dla orkiestry na arkuszach dostarczanych przez izbę pisarską.

Od połowy 1942 roku niedziele stały się dniem wolnym od pracy, wówczas występowała orkiestra obozowa. W tym okresie powstało dziesięć pierwszych obozowych kompozycji Kropińskiego. Są to: pieśń religijna Ave Maria, piosenka miłosna Złota jesień, pieśń patriotyczna Rezygnacja, pieśń ludowa Ach gdyby można było, pieśni liryczne Ach! gdybyś tu była i O wiem ja, marsz Bydgoszczanin poświęcony Polakom wymordowanym w Bydgoszczy oraz utwór Egzekucja dwunastu napisany ku czci ofiar pierwszej publicznej egzekucji w Auschwitz.

W marcu 1943 roku Kropiński został wywieziony, razem z grupą ok. tysiąca Polaków, do obozu koncentracyjnego w Buchenwald pod Weimarem. Znalazł tam dobrze zorganizowaną i zakonspirowaną organizację więźniarską, kierowaną przez Międzynarodowy Komitet Obozowy (MKO), który umożliwił mu dalszą nielegalną twórczość kompozytorską. Pierwszy utwór, który Kropiński skomponował w drugiej połowie marca 1943 roku, po przybyciu do KL Buchnewald, nosił tytuł Przez burze ku cichej przeszłości. Był to marsz, którego przesłaniem było podtrzymanie morale polskich więźniów.

Kropiński więziony był w Buchenwaldzie od 12 marca 1943 roku do 10 kwietnia 1945 roku, a więc 759 dni. Jego niespożyta energia oraz wyjątkowe warunki, które wywalczyła dla niego MKO sprawiły, że w tak krótkim czasie zdobył się na ogromny wysiłek pisząc i aranżując 480 mniejszych lub większych utworów instrumentalnych, kompozycji chóralnych, różnorodnych opracowań muzycznych.  

Józef Kropiński nie tylko komponował. Jesienią 1943 roku, za zgodą obozowej organizacji PPR oraz dzięki inicjatywie grupy śpiewaków, recytatorów i poetów pod wodzą Zygmunta Zonika, zrodziła się koncepcja utworzenia polskiej, wędrującej grupy artystów, która mogłaby występować na wszystkich blokach dużego i małego obozu. Tak rozpoczęła się nieustanna wędrówka "Polskiej Estrady", odbywająca się w obozie we wszystkie niedzielne popołudnia. Od sierpnia 1943 roku do grudnia 1944 grupa uczestniczyła w zbiorowych koncertach Międzynarodowego Teatru Buchenwaldzkiego, odbywajacych się w obozowej sali kinowej. W przedstawieniach teatralnych i koncertach najaktywniejsi byli więźniowie niemieccy, polscy, czescy i rosyjscy. W ekipie "Polskiej Estrady" Kropiński koncertował jako skrzypek, tworzył podkłady muzyczne do sztuk, aranżował polskie pieśni i kompozycje instrumentalne na różne składy, komponował. Pod jego batutą występowała zarówno orkiestra, chór, jak i zespół "Wesoła Siódemka". Ten ostatni zespół nazywany był przez Niemców "Die Goldene Sieben", składał się z czterech śpiewaków (Józef Pribula, Władysław Targalski, Zygmunt Nowak, Bronisław Warchulski) oraz trzech instrumentalistów (Józef Kropiński - skrzypce, Kazimierz Tymiński - akordeon, Czesław Grzybowski - perkusja).

Pod koniec 1943 roku Polacy z Kropińskim na czele zorganizowali w obozie pierwszy Kwartet Smyczkowy. Obok trzech Polaków (Zygmunt Nowak, Józef Kropiński, Edmund Kozioł) występował w nim jeden z profesorów paryskiego konserwatorium.

Polska grupa artystyczna wystawiła w Kinohale, z wielkim powodzeniem m.in. spektakl baletowy Umarł Maciek, umarł w opracowaniu muzycznym Kropińskiego, inscenizację Chłopcy z Albatrosa opartą na motywach ballady z repertuaru Hanki Ordonówny, orkiestra grała Krakowiaka i Polkę z suity Wspomnienie Józefa Kropińskiego. Późną jesienią 1944 zmniejszyła się ilość imprez kulturalnych. Jeden z ostatnich występów na blokach odbył się w marcu 1945 roku. W pierwszych dniach kwietnia 1945 roku rozpoczęły się próby do dramatu obozowego pt. Przebudzenie, do którego Kropiński przygotowywał muzykę. Sztuka jednak nie doczekała się realizacji, ponieważ kilka dni później rozpoczęło się zbrojne powstanie w Buchenwaldzie i ewakuacja obozu. Kropiński skomponował wówczas melodię do hymnu religijnego Pange lingua. Obok rękopisu figuruje data 8 kwietnia 1945 roku, był to ostatni utwór skomponowany w Buchenwaldzie. Dwa dni później Kropiński został ewakuowany do obozu koncentracyjnego Dachau. Do obozu jednak nie dotarł, gdyż 24 kwietnia 1945 roku, w okolicach miejscowości Roding w Bawarii, został oswobodzony przez oddziały amerykańskie 3 Armii generała Pattona.

13 sierpnia 1945 roku Kropiński wrócił szczęśliwie do Bydgoszczy, gdzie zastał całą swoją rodzinę.

Dorobek kompozytorski Kropińskiego przerasta wielokrotnie twórczość pozostałych muzyków piszących w obozach koncentracyjnych i jenieckich II wojny światowej. Jego kompozycje opublikowano w byłej NRD przez Akademie der Künste w Berlinie w 1962 roku. Dwie próby wydania w Polsce (1968, 1990) antologii Polskie pieśni obozowe 1939-1945  z utworami Kropińskiego, nie powiodły się.

Józef Kropiński - zapomniany i niedoceniony, nie doczekał się po wojnie wykonania ani jednego ze swoich obozowych utworów. Wyjechał w 1945 roku z Bydgoszczy na Ziemie Odzyskane. Znalazł zatrudnienie jako ekonomista w Dyrekcji Budownictwa Rolniczego we Wrocławiu. W 1968 roku przebył dwa zawały serca. Zmarł nagle, rankiem 8 października 1970 roku we Wrocławiu, w drodze do pracy.

Zobacz:

Waldemar Kropiński, Józef Kropiński (1913-1970). Nauczyciel, instrumentalista i kompozytor, w: Nauczyciele muzyki na Pomorzu i Kujawach, pod red. A. Kłaput-Wiśniewskiej, Bydgoszcz 2008, ss. 87-103.

• Foto Kropinski_01 - Kropiński Józef
  Szczegóły
• Foto Kropinski_01 - Kropiński Józef Szczegóły
• Foto Szkoła Jaworskich_01 - Bydgoska Szkoła Muzyczna im I.J. Paderewskiego
  Szczegóły
• Foto Szkoła Jaworskich_01 - Bydgoska Szkoła Muzyczna im I.J. Paderewskiego Szczegóły
• Foto Szkoła Jaworskich_02 - Bydgoska Szkoła Muzyczna im I.J. Paderewskiego
  Szczegóły
• Foto Szkoła Jaworskich_02 - Bydgoska Szkoła Muzyczna im I.J. Paderewskiego Szczegóły

• Bydgoska Szkoła Muzyczna im I. J. Paderewskiego
  nauczyciel gry na altówce
  Szczegóły
• Bydgoska Szkoła Muzyczna im I. J. Paderewskiego nauczyciel gry na altówce Szczegóły